การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์หลังเล่นกีฬา มองได้ว่าเป็นกิจกรรมที่หลายคนน่าจะคุ้นชินเป็นอย่างดี ตั้งแต่สนามเล็กๆ (เตะบอลเสร็จกินเหล้ากัน) ไปจนถึงสนามใหญ่ๆ (ได้แชมป์ประจำลีกแล้วต้องฉลอง)
บางประเทศอย่างออสเตรเลียถือว่าการดื่มหลังแข่งเป็นพิธีกรรมธรรมเนียมปฏิบัติในสังคม ที่แม้แต่นักกีฬามืออาชีพซึ่งต้องดูแลร่างกายให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ที่สุดก็ไม่มีข้อยกเว้น ดังจะเห็นได้จากบริเวณขอบสนามหรือสื่อหน้าจอโทรทัศน์ว่าหลังจบแมทช์การแข่งขัน ผู้เล่นต้องดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่เป็นสปอนเซอร์อย่างโจ่งแจ้ง
ทว่า เมื่อพิจารณาจากผลที่เกิดขึ้นจากการดื่มแอลกอฮอล์ต่อสภาวะร่างกายของคนที่อยู่ในช่วงหลังออกกำลังกาย หรือเล่นกีฬาต่างๆ นั้น อาจจะเรียกได้ว่าไม่คุ้มเอาเสียเลย!
รู้จักร่างกายหลังออกกำลังกาย
ก่อนไปสู่หัวข้อที่เกี่ยวข้องกับแอลกอฮอล์ ต้องขออธิบายคร่าวๆ ถึงการทำงานของระบบร่างกายหลังจากออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาเสียก่อน
การเคลื่อนไหวอย่างหนักหน่วง เช่น การวิ่ง การกระโดด การต่อยมวย หรือการเปลี่ยนทิศทางเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็ว จะทำให้ไกลโคเจนที่อยู่ในกล้ามเนื้อถูกใช้งานจนหมด ซึ่งอาจสร้างความเสียหาย และความเจ็บปวดชั่วคราวให้กับกล้ามเนื้อ
ขณะเดียวกัน ในสภาพอากาศร้อนชื้น ร่างกายของคนเราจะสูญเสียน้ำจำนวนมากเพื่อผลิตเหงื่อออกมา ทำให้ปริมาตรของเหลวในเลือดลดลง
เพื่อให้เห็นภาพ ขอให้คุณนึกถึงการนำเลือดไปปั่น เลือดจะแบ่งออกเป็น 2 ส่วนใหญ่ๆ คือ ส่วนสีแดงเป็นเซลล์เม็ดเลือดแดง อีกส่วนคือน้ำสีขาวขุ่นๆ เป็นพลาสมาหรือน้ำเลือด
พลาสมาหรือน้ำเลือดนี้จะทำหน้าที่ลำเลียงอาหารที่ถูกย่อยแล้วและเกลือแร่อื่นๆ ไปยังเซลล์ส่วนต่างๆ ตามร่างกาย อีกทั้งช่วยรักษาสมดุลของน้ำในระบบไหลเวียนเลือด ความเป็นกรด – เบส และรักษาระดับอุณหภูมิของร่างกาย เจ้าพลาสมาหรือน้ำเลือดเลยสะท้อนถึงภาวะสมดุลระหว่างน้ำที่เข้าสู่ร่างกาย และน้ำที่ถูกขับออกจากร่างกาย
ปริมาตรของเหลวในเลือดนั้นยังมีความสำคัญเพิ่มขึ้นอีกระดับ นั่นคือ การลำเลียงออกซิเจนไปยังกล้ามเนื้อและอวัยวะต่างๆ รวมถึงสารละลายสื่อนำไฟฟ้า เช่น พวกแร่ธาตุที่อยู่ในเครื่องดื่มเกลือแร่สำหรับการออกกำลังกาย ซึ่งจะมีส่วนสำคัญในการยืด-หดตัวของกล้ามเนื้อ
หลังจากเล่นกีฬาหรือออกกำลังกายอย่างหนัก ร่างกายจะอยู่ในสภาวะเสื่อมสภาพ ทำให้คุณสมบัติเช่น ความแข็งแรง พลัง และความอดทนหายไปชั่วคราว แต่เรื่องเหล่านี้สามารถแก้ไขได้ ด้วยการปล่อยให้ร่างกายซ่อมแซมเอง หรือกระตุ้นให้เร่งซ่อมแซมด้วยการบริโภคอาหารโภชนาการที่ดีและดื่มน้ำในปริมาณเหมาะสมและทันท่วงที
ผลของแอลกอฮอล์ต่อร่างกายผู้ชนะ (กีฬา)?
ถ้าคุณเลือกดื่มเครื่องดื่มแอลกออฮอล์หลังการออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาแทนน้ำ นั่นอาจทำให้การฟื้นตัวหลังออกกำลังกายแย่ลงในทุกๆ ด้าน
แอลกอฮอล์จะชะลอกระบวนการการซ่อมแซมกล้ามเนื้อที่เสียหาย ด้วยการยับยั้งการทำงานของฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนหรือฮอร์โมนเพศชาย ยิ่งเป็นนักกีฬาที่มีปัญหาการบาดเจ็บของเนื้อเยื่ออ่อน (เนื้อเยื่อที่ช่วยค้ำจุนอวัยวะ) จะแย่ยิ่งขึ้นไปอีกขั้น เพราะแอลกอฮอล์จะไปขยายตัวหลอดเลือด และกระตุ้นให้เกิดอาการบวมบริเวณที่ได้รับบาดเจ็บ
แม้ไม่แน่ชัดว่าแอลกอฮอล์สามารถกั้นคลังเก็บพลังงานในกล้ามเนื้อหรือไม่ แต่ทว่า เมื่อนักกีฬาดื่มแอลกอฮอล์เข้าไปในปริมาณมากๆ พวกเขามีแนวโน้มที่จะบริโภคอาหารที่มีสารอาหารน้อย หรืออาจล้มป่วยในวันถัดไป สิ่งเหล่านี้ก็ทำให้การฟื้นฟูพลังงานกล้ามเนื้อช้าลงในทางอ้อม
ยิ่งไปกว่านั้น การดื่มแอลกอฮอล์ยังส่งผลให้ระยะเวลาในการนอนลดลง ไม่ว่าจะเป็นอิทธิพลทางตรงอย่างผลกระทบของแอลกอฮอล์ต่อการนอน หรือทางอ้อมอย่างเข้านอนดึกหลังการสังสรรค์ ไม่ว่าทางไหน ถ้าคุณไม่อาจพักผ่อนอย่างเพียงพอและมีคุณภาพ การซ่อมแซมกล้ามเนื้อที่เสียหาย การกักเก็บพลังงานใหม่ และการคืนน้ำสู่ร่างกายก็จะยิ่งล่าช้า จึงไม่น่าแปลกใจที่การดื่มแอลกอฮอล์ทันทีหลังจากออกกำลังกายจะทำให้ทั้งความแข็งแรงและพละกำลังฟื้นฟูได้แย่ลงอย่างชัดเจนในวันถัด ๆ ไป และเราอาจทำนายได้ว่าถ้าเกิดอาการเมาค้างระหว่างฝึกซ้อมก็คงให้ผลที่เลวร้ายตามมาเช่นกัน
ทั้งนี้ ถ้าคุณคิดว่าการดื่มหลังออกกำลังกายน่าจะทำให้ลดน้ำหนักได้สัก 2-3 กิโลกรัม ก็คงต้องบอกว่าคุณคิดผิดมหันต์ เพราะเครื่องดื่มแอลกอฮอล์มีพลังงานสูงและมีคุณค่าทางโภชนาการเพียงเล็กน้อย แถมทำให้คุณอยากกินน้ำตาลหรือแป้งมากขึ้น เผลอๆ อาจจะเป็นการเพิ่มน้ำหนักโดยที่คุณไม่รู้ตัวก็ได้
แต่ถ้านักกีฬาขาดน้ำ การดื่มอะไรบางอย่างย่อมดีกว่าการไม่ดื่มอะไรเลย?
หากคุณจำบทความ “เหล้ากับเรา : ดื่มแล้วปวดเบา-ดื่มแล้วเมาค้าง” ของ Alcohol Rhythm เปลี่ยนจังหวะชีวิตคนติดเหล้าได้ ในนั้นเคยเล่าไว้ว่าแอลกอฮอล์เป็นยาขับปัสสาวะชั้นดี ทำให้ผู้ดื่มสี่ยงต่ออาการขาดน้ำเพราะสูญเสียของเหลวจำนวนมาก นอกจากนี้ ในงานศึกษาชิ้นหนึ่งยังระบุว่า เมื่อดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่มีแอลกอฮอล์อยู่ 4% หลังการออกกำลังกาย มันจะเพิ่มการขับปัสสาวะออกจากร่างกาย และทำให้การฟื้นตัวของปริมาตรของเหลวในเลือดของร่างกายช้าลง ดังนั้น ถ้าไม่มีน้ำ การไม่ดื่มแอลกอฮอล์เลย ก็คงจะดีกว่า
หากต้องโนแอล !
แล้วนักกีฬา/นักออกกำลังกายต้องดื่มอะไร?
ด้วยผลเสียทั้งหมดทั้งมวลที่มีต่อการฟื้นตัวและการคืนน้ำให้กับร่างกาย จึงไม่น่าแปลกใจที่ American College of Sports Medicine แนะให้นักกีฬาหลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ทุกประเภท แล้วหันมาดื่มเครื่องดื่ม หรือกินอาหารที่มีส่วนผสมของคาร์โบไฮเดรต โปรตีน และอิเล็กโทรไลต์ (สารจำพวก สังกะสี โพแทสเซียม ง่ายๆ คือ เครื่องดื่มเกลือแร่ ) ทันที หลังการเล่นกีฬาและออกกำลังกาย เพื่อเร่งกระบวนการฟื้นฟู ตัวอย่างเช่น เครื่องดื่มทางกีฬาหรือนมช็อกโกแลต ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าช่วยซ่อมแซมกล้ามเนื้อแล้วคืนน้ำให้กับร่างกาย
การรวมกันของน้ำเปล่าทั่วๆ ไป กับอาหารที่มีส่วนผสมตามข้างต้นช่วยแก้ปัญหาได้เช่นกัน แต่การกินน้ำเหล่านั้นจำนวนมากๆ ไม่ได้ช่วยซ่อมแซมกล้ามเนื้อ และถ้าไม่เติมแร่ธาตุจำพวกอิเล็กโทรไลต์เข้าไปจะไม่สามารถกักเก็บน้ำเอาไว้ในร่างกายได้
ไม่ดื่มหลัง งั้นดื่มก่อน?
ผลกระทบจากการดื่มแอลกอฮอล์ก่อนเล่นกีฬา/ออกกำลังกาย
คำถามที่น่าสนใจอีกเรื่องหนึ่งคือ ถ้าเราไม่ดื่มแอลกอฮอล์หลังเล่นกีฬา แล้วถ้าดื่มก่อนล่ะ ผลจะเป็นอย่างไร?
โดยรวมๆ แล้ว การดื่มแอลกอฮอล์ก่อนการเล่นกีฬาหรือออกกำลังกายเป็นอันตรายต่อผู้ดื่ม 2 ส่วนหลักๆ
ส่วนที่หนึ่ง ค่อนข้างคล้ายคลึงกับการดื่มแอลกอฮอล์หลังเล่นกีฬาหรือออกกำลังกาย นั่นคือ แอลกอฮอล์เป็นยาขับปัสสาวะ การดื่มมากเกินไปอาจทำให้ร่างกายขาดน้ำ เนื่องจากแอลกอฮอล์จะทำให้ไตผลิตปัสสาวะมากขึ้น ซึ่งการออกกำลังกายหลังดื่มแอลกอฮอล์ไม่นานนัก อาจทำให้อาการขาดน้ำแย่ลง เพราะมีเหงื่อออกเมื่ออุณหภูมิร่างกายสูงขึ้นขณะออกกำลังกาย
ศาสตราจารย์ Greg Whyte ผู้เชี่ยวชาญด้านกีฬา กล่าวว่า “การขาดน้ำทำให้สมรรถภาพลดลง” ทั้งยังระบุเพิ่มเติมว่าการดื่มน้ำยังช่วยควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย เราจึงมีแนวโน้มที่จะร้อนมากเกินไปหากดื่มแอลกอฮอล์
สำหรับส่วนที่สอง แอลกอฮอล์รบกวนกระบวนการสร้างพลังงานของร่างกาย เมื่อเกิดการเผาผลาญหรือสลายแอลกอฮอล์ ตับจะไม่สามารถผลิตน้ำตาลกลูโคสได้มากนัก นั่นหมายความว่าร่างกายจะมีระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ แต่การออกกำลังกายต้องใช้น้ำตาลในปริมาณสูงเพื่อให้ได้รับพลังงานที่เพียงพอสำหรับใช้งาน หากตับผลิตกลูโคสออกมาไม่เพียงพอ ประสิทธิภาพของการออกกำลังกายจะได้รับผลกระทบในทางลบ
ประเด็นนี้ ศาสตราจารย์ Greg Whyte ยังกล่าวไว้ด้วยว่า ถ้าร่างกายถูกบังคับให้วิ่งโดยใช้พลังงานจากไขมันมากกว่าน้ำตาลในเลือด ร่างกายจะทำงานได้ช้าลงและมีพลังงานน้อยลง รวมถึงจะไม่สามารถออกกำลังกายอย่างหนักได้
“เป็นผลให้การประสานงาน ความคล่องแคล่ว สมาธิและปฏิกิริยาของร่างกาย อาจได้รับผลกระทบในทางลบเช่นกัน”
จากที่กล่าวมาทั้งหมด ไม่ว่าจะดื่มแอลกอฮอล์ก่อนหรือหลังการเล่นกีฬาและการออกกำลังกาย ย่อมเป็นการสร้างผลกระทบด้านลบสู่ร่างกายของเราๆ ดังนั้นหากประสงค์จะทำกิจกรรมดังกล่าว ควรอย่างยิ่งที่จะหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ อย่างที่คริสเตียโน โรนัลโด นักฟุตบอลชาวโปรตุเกส ผู้ประสบความสำเร็จระดับโลก เคยให้สัมภาษณ์ว่า สิ่งหนึ่งที่ต้องทำให้รักษาร่างกายสมบูรณ์อยู่เสมอเพื่อการแข่งขัน คือ การงดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด โดยเขาเน้นย้ำกับตัวเองและใส่เครื่องหมายดาวกำกับเอาไว้!
ที่มา :
https://theconversation.com/why-alcohol-after-sport-and-exercise-is-a-bad-idea-98313
https://www.drinkaware.co.uk/facts/health-effects-of-alcohol/lifestyle/can-alcohol-affect-sports-performance-and-fitness-levels#:~:text=Effects%20of%20alcohol%20on%20sport%20performance,-Overall%2C%20alcohol%20is&text=Exercising%20soon%20after%20drinking%20alcohol,make%20dehydration%20much%20more%20likely.
https://www.businessinsider.com/what-cristiano-ronaldo-eats-and-drinks-2018-5
เรื่องและภาพ : ทีมงาน Alcohol Rhythm
